Arabuluculuk nedir?
Arabuluculuk, bir çatışmanın tarafları arasında anlaÅŸmazlıkların mahkeme dışında giderilmesi için tarafsız bir üçüncü kiÅŸinin yardımını içeren, Türk Usul Hukuku'nun parçası bir alternatif uyuÅŸmazlık çözüm yöntemidir.
Sonucu itibariyle mahkeme yargısı gibi bir sonuç alınabilmesine raÄŸmen bir yargılama deÄŸil, destekli bir müzakeredir. Mahkemeler dışında gerçekleÅŸen bir süreç olarak kabul edilir ve taraflara daha az maliyetli, daha hızlı ve daha esnek bir uzlaÅŸma çözümü sunar.
Dava Şartı Arabuluculuk (Zorunlu Arabuluculuk) nedir?
Kural olarak gönüllülük esasına dayanan (iradi) Arabuluculuk, Türk Hukuku'nda bazı alanlar için dava ÅŸartı konumundadır. Kanunun düzenlediÄŸi ilgili alanlarda dava açılmadan önce arabulucuya baÅŸvurmak zorunludur.
Dava ÅŸartı olan bu alanlarda arabulucuya baÅŸvurmadan dava açılması, davanın usulden red edileceÄŸi anlamına gelir. Bununla beraber, baÅŸvurulan bir arabuluculuÄŸa karşı taraf olarak katılmamanın da ciddi ekonomik sonuçları mevcuttur:
Taraflardan birinin geçerli bir mazeret göstermeksizin ilk toplantıya katılmaması sebebiyle arabuluculuk faaliyetinin sona ermesi durumunda toplantıya katılmayan taraf, davada kısmen veya tamamen haklı çıksa bile yargılama giderinin tamamından sorumlu tutulur. Ayrıca bu taraf lehine vekâlet ücretine hükmedilmez.
Her iki tarafın da ilk toplantıya katılmaması sebebiyle sona eren arabuluculuk faaliyeti üzerine açılacak davalarda ise tarafların yaptıkları yargılama giderleri kendi üzerlerinde bırakılır.
Hangi alanlarda Dava Şartı Arabuluculuk vardır?
Ä°ÅŸ, Ticaret, Tüketici Hukuku gibi bazı genel alanlarda ve bu alanlardaki mevzuatın kapsamına giren Kira Hukuku, Sigorta Hukuku, SaÄŸlık Hukuku, Fikri ve Sınai Mülkiyeti Hukuku gibi bazı özel alanlar için Arabuluculuk, dava ÅŸartıdır.
Ä°Åž
HUKUKU
7036 sayılı Ä°ÅŸ Mahkemeleri Kanunu ile bireysel veya toplu iÅŸ sözleÅŸmesine dayanan iÅŸçi ve iÅŸveren alacağı ve tazminatı ile iÅŸe iade taleplerinde dava açmadan önce arabulucuya baÅŸvurulmuÅŸ olması, 1/1/2018 tarihi itibariyle, dava ÅŸartı haline getirilmiÅŸtir.
TÄ°CARET
HUKUKU
7155 sayılı Abonelik SözleÅŸmesinden Kaynaklanan Para Alacaklarına Ä°liÅŸkin Takibin BaÅŸlatılması Usulü hakkında Kanunun 20. maddesi ile 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu'na eklenen 5/A maddesi ile ticari davalardan, konusu bir miktar paranın ödenmesi olan alacak ve tazminat talepleri hakkında dava açılmadan önce arabulucuya baÅŸvurulmuÅŸ olması dava ÅŸartı haline getirilmiÅŸtir.
TÜKETÄ°CÄ°
HUKUKU
7251 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu ile Bazı Kanunlarda DeÄŸiÅŸiklik Yapılması Hakkında Kanun ile 6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanuna 73/A maddesi olarak eklenen hüküm ile tüketici mahkemelerine açılacak olan tüketici uyuÅŸmazlıklarına iliÅŸkin davalarda arabuluculuÄŸu dava ÅŸartı haline getirilmiÅŸtir. ​
GAYRÄ°MENKUL
HUKUKU
6325 sayılı Hukuk UyuÅŸmazlıklarında Arabuluculuk Kanun ile kiralanan taşınmazların 2004 sayılı Kanuna göre ilamsız icra yoluyla tahliyesine iliÅŸkin hükümler hariç olmak üzere, kira iliÅŸkisinden kaynaklanan uyuÅŸmazlıklar, taşınır ve taşınmazların paylaÅŸtırılmasına ve ortaklığın giderilmesine iliÅŸkin uyuÅŸmazlıklar, 23/6/1965 tarihli ve 634 sayılı Kat Mülkiyeti Kanunundan kaynaklanan uyuÅŸmazlıklar, komÅŸu hakkından kaynaklanan uyuÅŸmazlıklara iliÅŸkin davalarda arabuluculuk dava ÅŸartı haline getirilmiÅŸtir.
Arabulucu kimdir?
ÇeÅŸitli sistematik iletiÅŸim ve müzakere tekniklerini uygulayarak, görüÅŸmek ve müzakerelerde bulunmak amacıyla tarafları bir araya getiren, onların birbirlerini anlamalarını, aralarında iletiÅŸim sürecinin kurulmasını, bu suretle çözümlerini kendilerinin üretmesini saÄŸlamaya çalışan tarafsız bir üçüncü kiÅŸidir.
​
Usul hukuku bakımından arabuluculuk faaliyetinin hukuki sonuçlarının doÄŸabilmesi için hakemliÄŸinde uyuÅŸmazlığın çözüldüÄŸü bu üçüncü kiÅŸinin, T.C. Adalet Bakanlığı Arabuluculuk Sicili’ne kayıtlı bir arabulucu olması gerekir.
Arabulucu; ilgili Arabuluculuk eÄŸitimlerini tamamlamış, merkezi sınavda baÅŸarılı olmuÅŸ, mesleÄŸinde en az 5 yıl kıdemli, üniversitelerin Hukuk Fakülteleri'nden mezun, Adalet Bakanlığı'nın Arabulucular Siciline kayıtlı, sicil numarasına sahip, meslek kurallarına uymakla yükümlü ve yaptırımlarına baÄŸlı olan gerçek kiÅŸilerdir.
Arabuluculuk UyuÅŸmazlık Yöntemi'nin Avantajları Nelerdir?
Arabuluculuk bir yargılama süreci deÄŸil, mahkeme yargısı gibi kesin sonuç alınabilen destekli bir müzakere olduÄŸundan; kontrolün taraflarda olması, gizli olması, ekonomik olması, kısa sürmesi, çözüm konusunda esnek ve sonuç anlamında öngörülebilir olmasını da beraberinde getirmektedir.
KONTROLLÜ
Taraflar, çözümün ÅŸekli ve sonucu üzerinde tam kontrol sahibidir. Kaybedeni yoktur; zira yargılama faaliyeti olmadığından üçüncü bir kiÅŸinin baÄŸlayıcı kararı da olmaz. AnlaÅŸma ya da anlaÅŸmama, anlaÅŸma olursa ise bunun ÅŸartlarının ne olacağını taraflar belirler. Ä°stenilmeyen bir kararın alınması ve taraflara dayatılması söz konusu olmaz. Ä°stenildiÄŸi zaman sonlandırabilmek dahil sürecin tüm kontrolü, her zaman taraflardadır.
HIZLI
Seneler süren dava süreci yerine çok daha kısa sürede, hatta dakikalar içerisinde bir sonuç ve kazanç elde edilebilinir.​ Dava süreci ve duruÅŸma aÅŸamalarındaki zaman ve emek kaybından korunulur; bilinemeyen süreç ve sonucu itibariyle etki edilemeyen baÄŸlayıcı hüküm kaygısından kurtulunulur.
EKONOMÄ°K
Dava sürecindeki vekaletname, harç, tebligat, bilirkiÅŸi, tanık ve keÅŸif gibi giderler ile vekille temsil edinilmeyecekse avukatlık ücreti, dava kaybedilmesi halinde karşı vekalet ücreti gibi maddi yükümlülükler altına girilmez.
GÄ°ZLÄ°
Ä°tibar kaybetmemeyi ve mahremiyeti saÄŸlar; zira arabuluculuk faaliyeti çerçevesindeki davet, davete cevap, bilgi, belge, kayıt, görüÅŸme ve kararlar gizlidir, aksi kararlaÅŸtırılmadıkça paylaşılamaz; görüÅŸmeler için hazırlanan belgeler mahkemeye sunulamaz, arabulucunun tanıklığına baÅŸvurulamaz. Mahkeme yargısında aleniyet, arabuluculuk faaliyetinde ise gizlilik esastır.
KESÄ°N
Kesindir; zira arabuluculuk süreci sonunda anlaşılan konularda dava açılamaz. Bununla birlikte, anlaÅŸma konusu, icra edilebilirlik ÅŸerhi veya vekil imzaları ile mahkeme ilamı gibi kesin ve baÄŸlayıcı bir sonuç doÄŸurabilir. Bu nedenle sadece günümüze etki etmekle kalmaz, ileride maruz kalınabilinecek iddia ve taleplere karşı da savunma ve güven saÄŸlar.
ÖNGÖRÜLÜR
Öngörülebilinirdir; zira ne karar çıkacağı, nasıl sonuçlanacağı, ne kadar süreceÄŸi belirli olmayan bir bilinmezlik yerine tarafların kontrolünde bir süreç ve karar alma mekanizması iÅŸletilebilinir. Bu; kurumsal yapılar için planlama yapabilme, gerçek kiÅŸiler için ise kaygı ve stresten kurtulma anlamına gelir.
ZAMANAÅžIMI
Zaman anlamında avantaj saÄŸlar; zira dava ÅŸartında arabuluculuk bürosuna baÅŸvurulmasından son tutanağın düzenlendiÄŸi tarihe kadar geçen sürede zamanaşımı durur ve hak düÅŸürücü süre iÅŸlemez. Bu nedenle usul hukuku bakımından kısıtlı sürede ihtiyaç duyulabilinecek hareket kabiliyetini de tanımış olur.
ESNEK
Tarafların üzerinde ısrarcı oldukları talepler yerine ihtiyaçlara odaklanarak; belki farkında dahi olunmayan pozisyon ve menfaatler müzakere tekniklerine hâkim arabulucu eÅŸliÄŸinde ortaya çıkarılıp, düÅŸünülmeyen çözümler gündeme getirebilinir ve mahkeme yargısı kararlarına göre sınırsız sayıda ve esneklikte çözüm alternatifleri saÄŸlayabilir.
UZLAÅžI
Ä°leriye dönüktür; zira geçmiÅŸ sorunlar yerine ileriye bakar, çözüme odaklanır; mahkeme süreci gibi iliÅŸki zedeleyici bir süreç yerine uzlaÅŸmaya, korunmaya deÄŸer iliÅŸkileri gözetmeye yönelik, olası mutlak kayıp yerine taraflar için potansiyel optimum kazanç saÄŸlamayı hedefleyen, yıkıcı deÄŸil onarıcı, negatif deÄŸil pozitif bir süreç söz konusu olur. Toplumsal uzlaÅŸma kültürüne de katkı saÄŸlar.
Arabulucu nasıl belirlenir?
Ä°htiyari arabuluculukta arabulucu taraflarca, Arabuluculuk Sicili'nde yer alan arabuluculardan, dilenildiÄŸi ÅŸekilde seçilebilinir. Dava ÅŸartı arabuluculukta ise arabulucu iki yöntemle belirlenebilir:
Birinci yöntem olarak; dava ÅŸartı arabuluculuk kapsamına giren uyuÅŸmazlıklara iliÅŸkin dava açmak için, Arabulucu, Adli Yargı Ä°lk Derece Mahkemesi Adalet Komisyonu BaÅŸkanlıkları'na bildirilen listeden Adliye Arabuluculuk Bürosu tarafından puanlama yöntemiyle belirlenir.
​
Ä°kinci yöntem ise tarafların listede yer alan herhangi bir arabulucu üzerinde baÅŸvuru sırasında anlaÅŸmaları hâlinde, taraflar veya tarafların imzasını taşıyan bir tutanakla beraber üzerinde anlaşılan arabulucu, durumu adliye arabuluculuk bürosuna bildirdiÄŸinde bu arabulucunun görevlendirilmesidir. Dava ÅŸartı olan arabuluculuk ile ilgili uyuÅŸmazlıklarda bu liste dışında bir arabulucu görevlendirilemez; yani dava ÅŸartı olan arabuluculuk sürecini baÅŸlatmak için ya Arabuluculuk Bürosu'na baÅŸvurulması ya da tarafların listede yer alan bir Arabulucu üzerinde anlaÅŸması gerekmektedir. Arabuluculuk Bürosu'ndan yapılan görevlendirmelerde tarafların seçim hakkı olmadığından yaÅŸanılan uyuÅŸmazlığın çözümü için tarafsız, uzman, gizlilik prensibine saygılı, müzakere tekniklerine ve iletiÅŸim becerelerine sahip bir Arabulucu'nun faaliyet gösterdiÄŸini deÄŸerlendirmek, bu esasta emin olmak isteyen taraflarca, üzerinde anlaÅŸtıkları bir Arabulucu ile süreci sürdürmek tercih edilen bir yöntem olarak karşımıza çıkmaktadır.
Arabuluculuk bürosu olmayan yerlerde iÅŸlemler, Arabuluculuk Bürosu Sıfatıyla Görevlendirilen Sulh Hukuk Mahkemesi Yazı Ä°ÅŸleri MüdürlüÄŸü tarafından gerçekleÅŸtirilir.
Arabuluculuk dava hakkını olumsuz etkiler mi?
ArabulucuÄŸa baÅŸvurmak ya da baÅŸvuruya cevap vermek tarafların dava hakkını kaybetmelerine neden olmaz, yalnızca alternatif uyuÅŸmazlık yöntemi ile çözüm bulabilmelerine imkan saÄŸlar.
Taraflar arabulucuya baÅŸvurmak, süreci devam ettirmek, sonuçlandırmak ve bu süreçten vazgeçmek konusunda tamamen serbesttir. Taraflar, kendi istekleri ile baÅŸlattığı bu süreci yine kendi istekleri ile sona erdirip mahkemeye baÅŸvurabilir. ​
Dava ÅŸartı olan konularda ise dava açmanın zorunlu ön ÅŸartı olduÄŸundan, dava açma konusunda hak kaybı yaratmamak bir yana, aksine, dava açmak hakkının kullanılabilmesini saÄŸlar. Dava açamamak yalnızca tarafların üzerinde açıkça anlaÅŸtıkları hususları içeren imzaladıkları bir AnlaÅŸma Belgesi ile sadece bu hususlar özelinde söz konusu olur. Bu; dava açmak hakkını engelleyen deÄŸil, üzerinde anlaşılan konularda dava açılmamasının hukuki güvencesi olarak, tarafların iradelerinin hukuk sistemi tarafından korunmasının bir sonucudur.
Arabuluculuk Anlaşması bağlayıcı mıdır?
Tarafların üzerinde anlaÅŸmaya vardıkları ve bunu bir tutanakla imza altına aldıkları hususlar baÄŸlayıcıdır.
AnlaÅŸma belgesi, iki yöntem ile mahkeme kararı gibi sonuç doÄŸurabilir. Birincisi eÄŸer taraflar avukatları ile beraber anlaÅŸma belgesini imzalamış ise anlaÅŸma belgesi icra edilebilirlik ÅŸerhi aranmaksızın ilam niteliÄŸinde belge sayılır. Bir baÅŸka deyiÅŸle anlaÅŸma belgesi imzalanırken taraflar, avukatları ve arabulucunun imzası var ise mahkemeye baÅŸvurmaya gerek olmaksızın, doÄŸrudan, cebri icra yollarına baÅŸvurulabilir.
Ä°kinci yöntem ise taraflar arabuluculuk sürecinin sonunda bir anlaÅŸmaya varırlarsa bu AnlaÅŸma Belgesi'ni, uyuÅŸmazlık hakkındaki yetki ve görev kurallarına göre belirlenecek olan Hukuk Mahkemesi'ne ibraz edip, icra edilebilirliÄŸine iliÅŸkin bir ÅŸerh verilmesini talep edebilir. Bu ÅŸerhi içeren anlaÅŸma, ilâm niteliÄŸinde belge sayılır. Ä°cra edilebilirlik ÅŸerhinin verilmesi, niteliÄŸi itibariyle bir çekiÅŸmesiz yargı iÅŸi olduÄŸundan buna iliÅŸkin inceleme dosya üzerinden de yapılabilir. EÄŸer, davanın görülmesi sırasında arabuluculuÄŸa gidilmiÅŸ ise de yukarıdaki iÅŸ ve iÅŸlemler davaya bakan mahkemece yerine getirilir.
Tüm Davalar Arabuluculuk Kapsamında mıdır?
Tarafların serbest iradeleriyle karar verebilecekleri, kamu düzenini ilgilendirmeyen ve cebri icraya elveriÅŸli tüm konular, arabuluculuÄŸa
uygundur.
Tarafların sözleÅŸme konusu yapamayacakları konular örneÄŸin ceza davaları, nüfus kaydına iliÅŸkin davalar veya çocukların velayetine iliÅŸkin davalar arabuluculuÄŸa uygun deÄŸildir. Bu, bu alanlarda arabuluculuÄŸa baÅŸvurulsa ve ortak bir karar alınsa dahi hukuk sistemininin, arabuluculuÄŸa elveriÅŸli konularda olduÄŸu gibi, usul hukuku bakımından arabuluculuÄŸun hukuki sonuçlarının doÄŸmayabileceÄŸi anlamına gelmektedir.
Arabuluculuk ücreti nasıl ödenir?
Dava ÅŸartı arabuluculukta, eÄŸer süreç sonunda anlaÅŸma olmazsa, iki saatlik arabuluculuk ücreti Adalet Bakanlığı bütçesinden karşılanır.
AnlaÅŸma olursa ya da ihtiyari arabuluculukta arabuluculuk ücreti ise, aksi kararlaÅŸtırılmadıkça, taraflarca eÅŸit ÅŸekilde ödenir.
Arabuluculuk, esnek ve tarafların kontrolünde ilerleyen bir süreç olduÄŸu için baÅŸkaca bir yönteme de karar verilebilinir. Özellikle iÅŸ ve iÅŸçi uyuÅŸmazlıklarında arabuluculuk ücretinin iÅŸverence karşılanması sıklıkla yaÅŸanılan bir durumdur.
​
Arabuluculuk ücretini karşılamak için adli yardıma ihtiyaç duyan bir taraf var ise, Arabuluculuk Bürosu'nun bulunduÄŸu yerdeki Sulh Hukuk Hâkimi'nin kararıyla adli yardımdan yararlanabilir.
​
Ücret, Arabuluculuk Asgari Ücret Tarifesine göre belirlenir.
Arabuluculuk Asgari Ücret Tarifesi'ne buradan ulaÅŸabilirsiniz.